Quy định của pháp luật về điều kiện để lập di chúc, di chúc hợp pháp

Cảm ơn bạn đã tin tưởng và lựa chọn Công ty luật Bảo Chính. Về thắc mắc của bạn, chúng tôi tư vấn giải đáp cho bạn như sau:
Trong nội dung câu hỏi bạn có đề cập đến một đối tượng là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi do đó chúng tôi hiểu rằng bạn đang đề cập đến các quy định của Bộ luật dân sự 2015 (bắt đầu có hiệu lực 01/01/2017) (Bộ luật dân sự 2005 chưa có đối tượng này). Các quy định của Bộ luật dân sự 2015 về vấn đề lập di chúc như sau:
Điều 625. Người lập di chúc
1. Người thành niên có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.
2. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
Điều 630. Di chúc hợp pháp
1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
...
Người bị mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hay người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự đều là người thành niên do đó nếu có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 Bộ luật dân sự thì đều có quyền lập di chúc. Trong 2 điều kiện đó, chúng ta chỉ xét đến vấn đề mấu chốt là điều kiện chủ quan (người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt) mà không xét đến điều kiện khách quan (không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép). Cụ thể với từng đối tượng, pháp luật quy định như sau:
Thứ nhất, người mất năng lực hành vi dân sự
Điều 22. Mất năng lực hành vi dân sự
1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.
...
Người mất năng lực hành vi dân sự là người không thể nhận thức, làm chủ được hành vi nên không thể đáp ứng điều kiện minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc. Do đó, người mất năng lực hành vi dân sự không thể lập di chúc.
Thứ hai, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi
Điều 23. Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi
1. Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ
Như vậy, Bộ luật dân sự 2015 không trực tiếp ghi nhận như thế nào là chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự song cũng trong bộ luật này, có quy định như sau:
Điều 46. Giám hộ
…
2. Trường hợp giám hộ cho người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi thì phải được sự đồng ý của người đó nếu họ có năng lực thể hiện ý chí của mình tại thời điểm yêu cầu.
Theo tinh thần của điều này, ta có thể hiểu rằng, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là đối tượng “lúc tỉnh, lúc mê”. Do đó, nếu người đó đáp ứng được yêu cầu minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc thì họ vẫn có quyền lập di chúc.
Thứ ba, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự
Điều 24. Hạn chế năng lực hành vi dân sự
1.Người nghiện ma túy, nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
...
Theo đó, có thể hiểu rằng việc tuyên bố một người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là nhằm ngăn chặn việc người này phá tán tài sản gia đình, không liên quan đến vấn đề khả năng nhận thức của người đó. Do đó, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự đáp ứng được yêu cầu minh mẫn sáng suốt trong quá trình lập di chúc cũng có quyền lập di chúc.
Trên đây là nội dung trả lời của Công ty luật Bảo Chính cho trường hợp của bạn. Nếu còn vướng mắc bạn có thể tiếp tục gửi câu hỏi cho chúng tôi hoặc nghe luật sư tư vấn trực tiếp vui lòng gọi 19006281.

Trân trọng!

Gọi 1900 6281 để nghe luật sư tư vấn nhanh chóng, kịp thời, chính xác nhất các quy định của pháp luật hoặc đặt lịch tư vấn luật trực tiếp tại văn phòng Công ty luật Bảo Chính (P308, Tòa nhà số 8, Phố Láng Hạ, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội). Trường hợp quý khách có nhu cầu mời luật sư tham gia vụ án tranh chấp đất đai, thừa kế, hôn nhân gia đình, kinh tế, thương mại… xin vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi theo địa chỉ trên.